Tục cúng “Ôn chít” của người Mông Tây Bắc

Cũng như nhiều dân tộc anh em sinh sống trên dải đất hình chữ S, đồng bào Mông sinh sống ở vùng cao của phía Bắc Tổ quốc cũng có những tín ngưỡng riêng của mình. Một trong những tín ngưỡng đặc sắc và tiêu biểu đó là tục cúng “Ôn chít", có nghĩa là cúng tạ ơn xin lộc. Cúng “Ôn chít” được tổ chức thường xuyên và liên tục mỗi năm một lần vào ngày mười lăm tháng 9 Âm lịch, sau khi đã thu hoạch lúa xong. Nét độc đáo ở đây là trong một dòng họ chỉ tập trung tổ chức cúng ở một gia đình, mỗi năm một nhà bắt đầu từ nhà ông trưởng họ rồi cứ thế theo vai vế cho đến hết lượt rồi lại quay về nhà trưởng họ. Lễ vật cúng tế được chủ nhà tổ chức lễ chuẩn bị sẵn sàng trong dòng họ mổ chung một con trâu, bò hay lợn...). Các gia đình còn lại khi đến nhà tổ chức cúng lễ ai cũng phải cầm theo trên tay 3 cây trít đá, một mảnh vải dải đỏ nhỏ dài từ 20 đến 30cm được cuốn 3 vòng quanh 3 cây chít. Nếu gia đình nào khá giả thì có thể mang thêm ít tiền, rượu đến góp lễ. Chờ cho mọi gia đình đến đông đủ thầy cúng sẽ đi sắp lễ. Cúng “Ôn chít” được tổ chức vào ban ngày từ 8h - 9h sáng ở ngoài trời ngay sau nhà. Trong khi cúng mọi người trong dòng họ đứng gọn vào một chỗ theo từng gia đình, ông trưởng họ tay cầm một đầu sợi chỉ lanh để thầy cúng cầm cuộn chỉ vừa cúng vừa đi vòng theo chiều kim đồng hồ, cuốn chung quanh tất cả mọi người, cứ như vậy cho đến hết bài cúng. Thầy cúng lại cúng lại và đi ngược chiều kim đồng hồ để tháo những vòng chỉ cuộn quanh mọi người trong dòng họ đó ra. Cứ như vậy đủ 3 vòng thì thầy cúng bắt đầu cầm bó chít của các gia đình mang đến bó lại bằng sợi vải đỏ, cắm chín nén hương lên bó trít và thầy cúng vác bó chít lên vai, lấy sợi chỉ đỏ vừa cúng vừa cuốn quanh bó chít đủ ba vòng rồi lại cúng và tháo sợi chỉ đó ra khỏi bó chít. Khi thầy cúng đã cúng xong ở ngoài trời thì mới các gia đình vào ngồi ở giữa nhà để tạ ơn thầy. Thầy cúng cần bát nước trên tay hớp một ngụm để xúc miệng rồi nhổ đi, hớp ngụm thứ hai thầy lẩm bẩm khấn, xong phun lên nóc nhà. Lúc này lễ cúng đã xong, mọi người nghỉ chuẩn bị bữa cơm tập trung ăn uống,chúc tụng nhau vui vẻ. Không mang nặng màu sắc mê tín như nhiều nghi lễ cúng tế của các dân tộc khác, tục cúng “Ôn chít” thể hiện khát vọng về một cuộc sống ấm no. Nghi lễ này của người Mông nhằm tạ ơn trời đất, thánh thần đã phù trì giúp đỡ đem lại cho họ mưa thuận gió hòa, vụ mùa bội thu, thóc gạo đầy nhà vào vụ gặt năm tới, cầu cho sự bình an của các gia đình, tránh được những tai ương ảnh hưởng đến mọi thành viên trong dòng họ và cả cộng đồng.