Lễ hội Tăm Khảu Mảu - nét văn hóa dân gian của người Tày Yên Bái

Tăm Khảu Mảu, hay còn gọi là lễ hội Giã cốm là phong tục tập quán, là nét văn hóa truyền thống lâu đời của dân tộc Tày ở xã Đồng Khê, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.

Lễ hội Tăm Khảu Mảu được tổ chức vào khoảng tháng 9, tháng 10 âm lịch. Đó là lúc lúa nếp vừa chớm vào chắc, hạt lúa ngả màu vàng nhạt là thời điểm người dân tập trung làm cốm.

Cốm được làm từ giống nếp, đặc sản của địa phương. Thóc để làm cốm được chọn rất cầu kỳ, phải là thóc nếp, hạt mẩy và có màu vàng nhạt đều. Cốm được làm theo hai cách, có thể luộc thóc hoặc rang thóc vừa chín tới, sau đó để nguội rồi đem giã, sàng sẩy để loại bớt vỏ trấu rồi đem bỏ vào “đuống” giã tiếp (đuống được làm bằng gỗ sấu).

Cốm không chỉ có ý nghĩa đối với nhà nông mà nó còn mang ý nghĩa tâm linh đối với dân bản, bởi trước khi bước vào mùa thu hoạch lúa người nông dân muốn có hạt cốm thơm để dâng lên tiên tổ, cầu mong trời đất luôn mưa thuận gió hòa, giúp người nông dân gặp nhiều may mắn trong lao động sản xuất… Khi thóc được đưa vào giã cốm cũng là lúc dân bản tổ chức lễ hội vui chơi, reo hò theo giai điệu của tiếng chày, tiếng đuống. Lễ hội Giã cốm là ngày hội của mọi lứa tuổi.

Trong lễ hội Giã cốm, tiếng chày, tiếng đuống tạo ra nét độc đáo, hấp dẫn bởi những âm thanh phát ra từ những công cụ này như những giai điệu âm nhạc mà không phải ở nơi nào cũng có được. Lễ hội Giã cốm có 5 giai điệu gõ đuống (tiếng Tày gọi là Quéng loỏng).

* Giai điệu thứ nhất là gõ đuống nhịp ba (tiếng Tày là Quéng loỏng Kha Tham). Giai điệu này chỉ có ba người thể hiện. Với âm thanh rộn ràng, lúc bổng lúc trầm quện vào nhau thể hiện sự vui vẻ, yêu cuộc sống của con người.

*Giai điệu thứ hai là gõ Đuống kéo chày (tiếng Tày là Quéng loỏng Lạc Thác). Khác với điệu Kha Tham, điệu quéng lỏng Lạc Thác có 8 người chia nhau đứng ở 2 bên mép đuống mỗi bên 4 người. Tiếng chày tiếng đuống ở giai điệu này như màn đồng ca minh họa cho sự rạo rực, phấn chấn của nhà nông lúc được mùa.

*Giai điệu thứ ba trong lễ hội là gõ đuống theo điệu con cắp cáng kêu (tiếng Tày là Quéng loỏng Cắp Cáng).

*Giai điệu tiếp theo là điệu Nẹp nứa (tiếng Tày là Quéng loỏng Kèm Rừa).

*Giai điệu cuối cùng là điệu Dệt cửi (Tiếng Tày là Quéng loỏng Tắm Húc).

Lễ hội Tăm Khảu Mảu là một hoạt động văn hóa dõn gian, mang bản sắc riêng có của dân tộc Tày xã Đồng Khê, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Du khách gần xa hãy một lần đến với lễ hội Tăm Khảu Mảu để được hòa mình, được sống trong không khí lễ hội của làng, của bản, của những con người nhiệt tình và mến khách nơi đây